Advocaatje ging op reis

Nederland kent een grote schat aan kinderliedjes. Vroeger werden deze liedjes massaal gezongen. Ook ik ben ermee opgevoed. Maar wie iets beter naar de tekst kijkt, vraagt zich in 2023 toch af of het wel zo’n goed idee is om sommige kinderliedjes de kleintjes aan te leren.

En nu neem ik u mee naar zo’n anderhalve eeuw geleden. Nederland was nog een eenvoudig land. Je werkte of met je handen, of je had een baan als kantoorklerk. De verschillen tussen arm en rijk waren groter dan tegenwoordig.

Eén van de kantoorklerken moest op reis. De reden is helaas niet bekend. Wel zijn beroep: hij is advocaat. Dus u zou kunnen zeggen:

Advocaatje ging op reis, tiereliereliere
Advocaatje ging op reis, tierelierelom

Het lied wat wij vandaag behandelen vertelt het verhaal van de reis van deze advocaat. U heeft dit liedje vast vaak gezongen, al dan niet met het bijbehorende klapspel en de bijbehorende bewegingen.

Wat mij verbaasde bij de zoektocht naar de oorsprong van dit liedje was dat het om een advocaat van beroep ging. U zult zeggen: Dat staat er toch? Klopt. Maar ik zag het altijd als de naam van een man, niet als zijn beroep.

Met zijn hoedje op zijn arm, tiereliereliere
Met zijn hoedje op zijn arm, tierelierelom

Onze advocaat is een keurige man, gekleed in een net pak, met een wandelstok in de hand en een hoge hoed op zijn bol. Maar wie per koets reist, moet zijn hoed afzetten. Wat staat er dan charmanter als deze op je arm te dragen? Zo kan iedereen zien dat je van stand bent. Het haar van de advocaat glimt van de reuzel die zijn weerbarstige coupe op de plaats moeten houden.

Bij een herberg bleef hij staan, tiereliereliere
Bij een herberg bleef hij staan, tierelierelom

De hele nacht zit de advocaat is het voertuig. Door het geschommel van het voertuig valt hij in slaap. Als de zon al lang verschenen is, wordt onze advocaat wakker. Een hand door zijn verwarde haar legt het kapsel weer op zijn plaats.

Na een nacht reizen knort zijn maag. De inwendige mens moet ook verzorgd worden. De advocaat vraagt dan ook aan de koetsier om bij de herberg te stoppen. Het is een armeluis etablissement. Nee, onze advocaat komt hier liever niet; hij gaat normaal aan het ontbijt in keurige restaurants. Maar ja, wie op reis is in onbekend gebied heeft het niet altijd voor het kiezen. De koets houdt stand bij de eerste herberg die hij tegenkomt in het bos. Daar stapt hij uit.

Stokvis kreeg hij bij ’t ontbijt, tiereliereliere
Stokvis kreeg hij bij ’t ontbijt, tierelierelom

Hij had gehoopt op een lekker eitje met een plak vers brood, maar helaas.... Het menu is afgestemd op de armen die hier hun ontbijtje komen halen. Zij hebben voedzaam voedsel nodig waar zij hun zware werk mee kunnen doen op het land. Wat is er dan beter dan stokvis? Het is gedroogd aan de kust en daarna naar het binnenland gebracht. In de herberg is de vis eerst met een hamer bewerkt, vervolgens in schoon water geweekt, zodat deze weer zacht wordt en gegeten kan worden.

Dat armeluisvoedsel belandt in een kom voor onze advocaat. Smakelijk eten! (En dat op een nuchtere maag). De advocaat trekt wit weg, net zo wit als de vis die voor hem ligt.

Een keus heeft hij echter niet. De koetsier wil verder en hij heeft honger. Lepel voor lepel werkt hij de vis naar binnen.

(De meesten van u als lezer zullen zeggen, einde liedje. Maar niets is minder waar. Wij zijn pas op de helft. Het verhaal gaat nog verder!)

’t Graatje schoot hem in zijn keel, tiereliereliere
’t Graatje schoot hem in zijn keel, tierelierelom

Onze advocaat is gewend dat de vis keurig is schoongemaakt, maar met één blik op de herbergier had hij toch kunnen weten dat dit geen sterrenchef is. Helaas voor hem is zijn vis niet goed schoongemaakt; de graten zitten er nog in. En als er één daarvan in zijn keel schiet, snakt de rijke (of moet ik zeggen de nu arme) advocaat naar adem.

Dokter werd er bij gehaald, tiereliereliere
Dokter werd er bij gehaald, tierelierelom

Langzaam loopt hij blauw aan. De herbergier komt aanrennen, de aanwezige gasten buigen zich over hem heen. “Dit gaat niet goed, haal de dokter!” De koetsier maakt het paard los van voor de koets, springt op zijn rug en rijdt in volle vaart naar het dorp.

Maar de dokter was te laat, tiereliereliere
Maar de dokter was te laat, tierelierelom

“Dokter, dokter, u moet direct meekomen! De advocaat krijgt geen lucht meer. Help!” roept de koetsier als hij bij de praktijk aankomt. De dokter rent naar buiten om te zien wat er aan de hand is. Daar hoort hij het verhaal van de koetsier. Snelheid is geboden. Snel pakt hij zijn dokterstas en springt achterop bij de koetsier. Samen rijden ze in volle galop naar de herberg.

Maar ach en wee. Ze zijn te laat.

Zo ging ’t advocaatje dood, tiereliereliere
Zo ging ’t advocaatje dood, tierelierelom

De onfortuinlijke advocaat kon het zonder zuurstof niet zo lang volhouden. De geblokkeerde luchtweg heeft hem doen stikken. Daar ligt hij, in zijn zwarte pak met zijn haar keurig in model. Daar ligt hij, de rijke advocaat die in een paar momenten niets meer waard is. Omgebracht door een armeluis voedsel. Dat had hij niet kunnen denken toen hij op reis ging. De reis is vroegtijdig tot een einde gekomen.

’t Gras dat groeit nu op zijn buik, tiereliereliere
’t Gras dat groeit nu op zijn buik, tierelierelom

Het laatste couplet laat er geen gras over groeien, of juist wel? Nou ja, hoe het dan ook zij, onze advocaat is begraven. Tierelierelom!

Even terug naar het begin; welke liedjes leren wij onze kinderen aan? Ik besef dat er een moraal in dit verhaal zit. Hoogmoed komt voor de val. Rijkdom is vergankelijk. Wie sterft kan niets meenemen.

Hoe dit lied is ontstaan is, is helaas niet meer te herleiden. Wel bestaat er in Frankrijk een liedje met dezelfde inhoud: “Petit homme l'avocat”. Men vermoedt dat dit liedje een protestlied was van de armen tegen de rijken.

Maar of wij onze kinderen alle coupletten aan moeten leren? Ik raad u aan te stoppen na de stokvis die hij bij het ontbijt kreeg, zoals bij mij vroeger ook gebeurde. Dat is in 2023 toch net wat kindvriendelijker!

Johannes R