“Stel: Je woont in Zierikzee. Op een dag gaat het stevig waaien. De lucht is vochtig. De wind begint snel te roteren en trekt aan. Hoe noemen wij dit fenomeen?”
Het zou zomaar eens een vraag uit het Aardrijkskunde examen van de My Thoughts Summer School kunnen zijn. Vandaag gaan wij terug de schoolbanken in en buigen wij ons over het schoolvak aardrijkskunde.
Vele reacties mocht ik ontvangen op de vraag waar het vak u aan doet denken. Opvallend is echter het meest gegeven antwoord: “Geen idee!” Helaas, het vak aardrijkskunde maakt op de gemiddelde middelbare scholier geen indruk.
Dit in tegenstelling tot de leraren die het vak geven. Als ik op uw reacties af mag gaan behoren deze leraren de meest populaire van de school. Het zijn bereisde types die ons met hun reisverhalen konden entertainen. Wie de pech had om een ‘saaie’ leraar te treffen, die keek uit naar het moment dat de TV-kast het lokaal ingereden werd.
Een beetje slimme leerling kon er altijd voor zorgen dat hij weinig te studeren had. Gewoon een vraag stellen over de werking van de natuur, andere culturen of andere klimaten en je had de rest van de les weinig te doen, kon achteroverleunen en kon genieten van het boeiende verhaal of de film.
Als ik zelf terugdenk aan mijn aardrijkskundelessen dan was het bij mij niet anders. De geleerde stof is ook bij mij behoorlijk weggezakt. Daarbij heb ik het vak ik mijn laatste jaar (moeten) laten vallen. Wat mij nog vaag bijstaat is een tekening op het bord. Deze begon aan de linkerzijde bij de zee, waarna duinen volgden, vlak land en een bergeketen. Op deze (nog met krijt) getekende tekening werd ons de werking van de watercyclus uitgelegd. Hoe een druppel uit de oceaan door warmte verdampt, door de wind het land wordt opgedreven. Hoe deze kristalliseert in de koude berglucht en daar neerdaalt als sneeuwt. Hoe die druppel via gletsjers na decennia de berg werd afgedrukt. Hoe die druppel smolt naarmate hij het dal in ging, hoe deze via rivieren weer naar de zee stroomde, om daar vervolgens aan een nieuwe reist te beginnen.
Het is één van de weinige herinneringen van mij aan het vak aardrijkskunde. U wist meer op te noemen. Zo zijn er hoofdbrekens geweest over wanneer magma nu eigenlijk lava is (het is toch hetzelfde?). Zo heeft u geleerd over het ontstaan van bergketens door het verschuiven van oceanische platen.
Natuurlijk heeft ook u hoofdbrekens gehad over de topografische kennis. Al die landen en plaatsnamen die u uit het hoofd moest leren… Kent u ze nog?
Kleine test:
- Wat is de hoofdstad van Noord-Holland?
- Wat is de hoofdstad van Australië?
- Kunt u Tsjecho-Slowakije op de kaart aanwijzen?
Veel meer kwam er niet meer omhoog. Onwillekeurig vroeg ik mij af: Hoe komt dat? Ik denk dat het ligt in het feit dat een groot deel van het vak Aardrijkskunde door ons als algemene kennis wordt gezien. Wij weten dat wind de verplaatsing van lucht van een hoge- naar een lagedrukgebied is. Wij weten dat het in de jungle vochtig is. Wij weten dat er op de savanne geen ijsberen leven. Wij beseffen dat een vulkaan gevaarlijk is doordat er hoge temperaturen zijn, brandgevaar is en gevaarlijke dampen (zwavel) uit vrijkomen.
Die kennis heb ik zelf niet opgedaan bij het vak aardrijkskunde. Nee, de kennis komt van jarenlang quizboekjes doornemen met familie, jarenlang nieuws kijken en jarenlang boeken lezen. Daar werd de kennis verkregen die ik op het middelbaar helemaal niet interessant vond.
Wij leven in het jaar Anno Domini 2022, de wereld waar aardrijkskunde je iets over bij probeert te brengen, zit in je zak. Op elk willekeurig moment van de dag kun je filmpjes kijken van over de hele wereld. Kom je een begrip uit een andere cultuur tegen wat je niet kent? Je drukt een knop in -> stelt je vraag aan je digitale assistent -> en met een krakerige stem klinkt het antwoord.
Waar aardrijkskunde je vroeger nog nieuwsgierig maakte naar andere culturen, ben je nu de leraar te slim af. Zijn vragen zijn maar dom, zelf weet je al lang meer. Is het vak daarom overbodig geworden?
Ik denk het niet. Maar ik denk wel dat juist aardrijkskunde het vak is wat mee moet bewegen met de tijd. Ook in 2022 is er genoeg te vertellen en aan te leren; over vervlogen tijden, maar ook kun je tijdens aardrijkskunde proberen te kijken naar een veranderende wereld. Zie zijn goede maar ook zijn verkeerde zaken. Leer kinderen om te gaan met die veranderingen.
Voor geen ander vak geldt de leus “Een betere wereld begint bij jezelf” zo goed als bij aardrijkskunde. Laat de mannen en vrouwen van de toekomst dan ook beseffen dat men zuinig moet zijn op de wereld en vraag hen om er zuinig mee om te gaan. Als dat kan worden aangeleerd tijdens de lessen, dan zou Aardrijkskunde wel eens het belangrijkste vak van de middelbaar kunnen worden!
Johannes R
Reactie plaatsen
Reacties