De bouw der kerk!

Nee, wij hebben het nu niet over de bouw van de Kerk (met een hoofdletter). Op verzoek van een redactielid buig ik mij vandaag over de bouw der kerk zonder de hoofdletter. Het gebouw waar op zondag de kerkdeuren openstaan om de kerkgangers te verwelkomen. Het gebouw waar doordeweeks de verenigingsactiviteiten plaats vinden. Het gebouw waar kinderen worden gedoopt, huwelijken worden gesloten, waar de rouwdiensten plaatsvinden.

Er is namelijk nogal wat te zeggen over die gebouwen. Want hoe hoort een kerk eruit te zien? Die vraag heb ik mij de afgelopen jaren vele malen gesteld. In Nederland kerken verschillende kerkgenootschappen in de vele kerken die het land rijk is. In mijn ogen hoort een kerk eruit te zien zoals deze te vinden is in de vele dorpskernen die her en der verspreid liggen tussen de akkers. Een kerk met aan de voorkant een torenspits, gevolgd door het schip met de kerkbanken. Een grasveld eromheen met de zerken van de overledenen.

De filosofie van mijn redactielid was treffend. “Wijs eens omhoog en kijk dan eens naar je hand. Dat is hoe een kerk eruit hoort te zien. Die wijzende vinger is zo belangrijk. Hierdoor wijst de aardse kerk op het Hoofd van de kerk.”

Helaas… een dergelijke kerkbouw lijkt verleden tijd. De kerken die momenteel gebouwd worden zijn anders van vorm. Persoonlijk vind ik dat de kerken meer op vergaderzalen beginnen te lijken dan op kerken. Hier wordt steeds vaker de plank misgeslagen. Zeker omdat (gelukkig maar) vele kerken regelmatig uit moeten breiden. Men plakt er weer een deel aan vast en doet dat menigmaal in een totaal andere stijl als het gebouw wat er al stond. Het gevolg is een samenraapsel van verschillende bouwstijlen als een slechte puzzel in elkaar gepast.

Toen ik een aantal maanden geleden een bespreking had in de plaats waar mijn thuisgemeente gevestigd is, kreeg ik de vraag: “Jij gaat toch altijd naar de kerk? Waar staat die kerk dan?” Nadat ik dat uitgelegd had vroeg mijn gesprekspartner: “Ow, dat gebouw ken ik wel. Ik dacht alleen altijd dat het een moskee was.”

Toen ik er goed over nadacht kon ik er nog wel inkomen ook. De uitstraling van een kerk heeft het gebouw zeker niet. Pas als je de binnenkant zou zien kun je de conclusie trekken dat het hier een kerk betreft. Aan de buitenkant…

Ik besef dat de klassieke kerkbouw in de huidige tijd moeilijkheden met zich meebrengt. Met zit vast aan bouweisen die er vroeger niet waren, met zit vast aan duurzaamheidseisen die er vroeger niet waren, men zit vast aan grotere aantallen leden dan vroeger. Toch rijst de vraag: “Zou het niet anders moeten?”

De afgelopen jaren heb ik vele kerken bezocht. Van groot tot klein, van nieuw tot oud. Terwijl ik dit artikel schrijf denk ik aan de kerken die mij het meeste zijn bijgebleven. Waar had ik het gevoel dat ik, over het aloude kerkpad, in de voetsporen der vaderen, de kerk binnenliep? Waar zorgde de ambiance van het gebouw ervoor dat ik mij gedroeg zoals het een kerkganger betaamt?

• Dat gevoel had ik toen ik buitenlandse kerken bezocht in Cochem, Antwerpen, Gent en Brugge.
• Dat gevoel had ik toen ik in ’s-Hertogenbosch de Sint-Janskathedraal inliep.
• Dat gevoel had ik toen ik tijdens een kerstconcert in een stampvolle dorpskerk te Aagtekerke zat.
• Dat gevoel had ik toen ik een avond orgel aan het spelen was in prachtig kerkje van Scherpenisse.
• Dat gevoel heb ik met regelmaat als ik de Heilige Maria Magdalenakerk te Goes betreed.

De kerk met een kleine letter, hij hoort het middelpunt te zijn van de gemeenschap. In de kern van dorp en stad hoort de spits fier omhoog te steken. Daar moeten de kerkklokken luiden met de oproep: “Komt allen!” Daar horen dag aan dag de deuren open te gaan en de preken over de hoofden der kerkgangers uitgesproken te worden. Daar horen de gemeentezangen op te klinken, tesaam met orgel, piano en trompetgeschal.

Wie de actualiteiten volgt weet dat de regering een oproep heeft gedaan aan de kerken om de deuren na 17.00 uur te sluiten. Wat arm… zou de oproep niet moeten zijn dat de kerken juist zoveel mogelijk open zijn? Want juist in de kerken is er gebed om ootmoed, vergeving en verlossing van de Coronakwaal. En (ik citeer het coronabericht 02-12-2021 der Gereformeerde Gemeente) tijdens de erediensten komt de gemeente samen rondom de verkondiging van het Woord van God, en vinden gemeenschappelijke gebeden plaats voor gemeente, kerk, overheid en samenleving, juist ook met het oog op de nood van de tijd en de noodzaak van verootmoediging en bekering.

Dan hoort juist een kerk het baken van licht te zijn in deze duistere tijd. Men hoort (net als in vroeger tijden) gebruik te kunnen maken van de kerk als toevluchtsoord.

En hoe de kerk er dan uitziet, maakt dat dan nog uit? Jazeker. Ik ben van mening dat de kerk de vorm van een kerk moet hebben, compleet met torenspits en schip. Het moet een voor ieder herkenbaar gebouw zijn waar een ieder, welk geloof men ook praktiseert, welkom hoort te zijn.

Aan de andere kant; ik heb het in dit artikel over de kerk met een kleine letter. Ik besef dat mijn mening ook gekleurd is door smaak en cultuur. Het gaat uiteindelijk niet om de stenen, de kleur of de torenspits. Het gaat erom dat er in die kerken gebouwd wordt aan de Kerk met een hoofdletter!

Johannes R