Niet vaak schrijf ik een blog over een actualiteit. Dit platform is niet bedoeld als nieuwsbrenger. Maar soms lees je wel eens iets waardoor je gedachten gevangen worden en waar je over na blijft denken.
Recent is in het Verenigd Koninkrijk Prins Philip, de echtgenoot van de vorstin aldaar, bijgezet in de kerk te Windsor. Ik las op de app van de NOS even door hoe de dag verlopen was. Overweldigend was het beeld van de koningin die, helemaal alleen, in de bank van de kerk zat. De plechtige ceremonie had indruk gemaakt bij een ieder die hem gezien had. En toen stond er, tussen de opsomming van de gebeurtenissen, opeens deze zin:
“Tegen het einde van de minuut stilte begon een naakte vrouw hard te schreeuwen. Ze riep onder meer: "red de planeet". De politie had haar snel onder controle en voerde haar af.” – NOS
Mijn eerste reactie? ‘Hoe denk je de planeet te kunnen redden door naakt jezelf op straat te begeven? Bizar…’
Waar is het respect voor de dood gebleven? Wie is er nog onder de indruk? Wie is nog geraakt door het sterven van een medemens? Voor wie betekent het sterven van een ander een herinnering dat ook hij/zij zijn/haar huis moet bereiden?
Ik moet denken aan twee voorvallen die ik zelf meegemaakt heb.
Het eerste voorval vond plaats op de dag dat mijn grootvader thuis was overleden. Toen de lijkauto hem op kwam halen hadden ze deze voor de deur geparkeerd, zodat ze direct met het lichaam vanuit de deur de auto in konden draaien. Hierbij blokkeerden ze de straat. Terwijl zij binnen waren met het voorbereiden van het transport werd er op de bel gedrukt. Een wildvreemde vrouw stond aan de deur. Op bitse toon klonk het: “Zijn de mensen van die auto bij u? Kunt u even zeggen dat ze de auto verplaatsen, ik wil graag om boodschappen!” Mijn grootmoeder heeft met ontsteltenis gestameld: “Mevrouw… ze dragen zo mijn man voor het laatst zijn huis uit…” en heeft de deur gesloten. Mevrouw droop luid protesterend naar haar auto af en heeft moeten wachten. Waar was het respect voor de dood?
Een paar dagen later vond het tweede voorval plaats. Langzaam, in stilte, begaf de kleine stoet zich over de begraafplaats naar het geopende graf. De paden op de begraafplaats zijn smal. Aan de overkant van het geopende graf was een vrouw bezig met de bloemen te verversen op het graf van een geliefde van haar. Onze stoet kon het pad niet opdraaien doordat zij haar spullen allemaal uitgestald had. Boos keek ze de familie, dragers en rouwambtenaar aan. Demonstratief sloeg ze haar armen over elkaar en bleef, wijdbeens, op het pad staan. Onze rouwambtenaar heeft, nadat er geen beweging in de situatie kwam, zonder een woord te zeggen haar spullen aan de kant gelegd. De stoet zette zich weer in beweging zodat ze uiteindelijk wel ruimte moest maken om de rouwende familie bij het graf te laten en mijn grootvader zijn laatste rustplaats te laten bereiken. Waar was het respect voor de dood?
En dit zijn dan nog alleen maar voorbeelden van 1 begrafenis. Naarmate je ouder wordt kun je meer en meer voorbeelden noemen. De verhalen over auto’s die rouwstoeten doorkruisen, het aantal opgestoken middelvingers naar chauffeurs van begrafenisauto’s, het aantal ruzies dat uitgevochten wordt op uitvaarten… het is allen legio. Waar is het respect voor de dood gebleven?
Ik besef dat het onderwerp wat ik bespreek heel gevoelig is. Ieder rouwt op een eigen manier, voor ieder ligt de grens van het fatsoen ergens anders. Maar worden wij niet meer opgevoed met respect voor de dood? In tijden waarin zo vaak over respect wordt gesproken voor mens, dier en natuur (Black Lives Matter, ME-to, vrouwen aan de top, red de kikkers, een schoner milieu begint bij jezelf), waarom wordt er zelden gesproken over het respect voor de dood? Doet een mensenleven er niet meer toe? Als je naar de wetgeving kijkt (abortus provocatus, wet op de euthanasie) zou je denken dat mensenlevens niet meer van belang zijn.
Durven wij het niet meer aan om te denken aan de dood? Vinden wij het maar een eng gegeven dat er mensen sterven? Willen wij eigenlijk niet meer nadenken over dat ook wij kunnen sterven? Spreken wij niet meer met elkaar over omgangsvormen omtrent overledenen en hun families?
Opvallend vind ik wat er jaren geleden gebeurde tijdens mijn tijd op het middelbaar. Een schoolgenoot overleed onverwachts. Als kinderen mochten wij toen de familie condoleren. Ik herinner mij nog goed dat door de intercom de stem van de directeur klonk: “Wij begrepen dat velen van jullie niet weten wat ze moeten zeggen tegen de familieleden. Je kunt dan het beste ervoor kiezen om: “Gecondoleerd” te zeggen en daarna door te lopen.”
Ik was verbouwereerd. Hoe kon het zo zijn dat mijn schoolgenoten dat niet wisten? Kregen ze dat niet meer mee van hun ouders?
Het kan ook anders. Op datzelfde middelbaar hadden wij, op een warme zomerdag, een les in de buitenlucht. Wij kregen uitleg over het maken van een herbarium en zochten de grasvelden af naar unieke plantjes. Tijdens die klassikale zoektocht begon de bel van de begraafplaats aan de overkant van de school te slaan. Het duurde niet lang of de rouwstoet draaide de hoek om en kwam richting de klas rijden. Zonder hiertoe geïnstrueerd te worden verstomden de stemmen, stopte het geklier. Iedereen ging automatisch op 1 rij staan en boog het hoofd. Na het passeren van de stoet pakten we automatisch de zoektocht weer op, de stemmen klonken weer, het geklier ging weer verder.
Toch… Heel even was er een gezamenlijk besef dat dit een moment was om respect voor de dood te betuigen.
Wat wij ook geloven, ik hoop dat wij vaker met elkaar over de dood zullen spreken. Niet gekscherend, niet als grapje… maar dat er echte gesprekken mogen zijn over hoe wij met de dood om horen te gaan en vooral… dat wij de doden en de rouwende families het respect betuigen die hen toekomt. Dan trekken wij onze kleren niet uit en schreeuwen wij niet: “Red de planeet!” uit respect voor de dode en de diepbedroefde families. Nee, dan zijn wij respectvol en betuigen wij vol meeleven onze oprechte deelneming.
Johannes R
Reactie plaatsen
Reacties