Als stormen woedden... - 70 jaar Watersnood

“De golven komen eraan!”

Het is de roep die zich vermengt met het geluid van de slaande klokken, die eerste februari 1953. Grote delen van Zeeland, Brabant en Holland overstromen met grote gevolgen. Dit jaar exact 70 jaar geleden. In die nacht vonden velen hun dood in de golven die het land overstroomden.

Dijken werden weggeslagen, huizen storten in. De kracht van het onverbiddelijke water werd die nacht gevoeld, al was dat voor velen slechts voor even. Wanneer de zuurstof in de longen veranderde in water, verdronk men en trad de onverbiddelijke dood in.

Een ramp zoals Nederland nog nooit had meegemaakt voltrok zich in die ene nacht. Nederland was niet goed voorbereid op de kracht die de natuur kan hebben. Wij merkten het, maar te laat. De dijken braken als luciferstokjes uiteen. Het water slokte het land en de mensen op.

“De golven komen eraan!”

Waar water een eerste levensbehoefte is voor de mens (daar wij voor een groot deel uit water bestaan) is water ook een gevaar. De verdrinkingsdood ligt altijd op de loer als men met water in aanraking komt.

Als water met kracht stroomt vernietigt het alles op zijn baan. Hele dorpen, hele steden sleurde het water mee op zijn tocht. En ook al het leven wat zich in die steden bevond. Mens en dier dreven als wrakhout op de golven, zonken als ankers weg in de woeste zee. Velen vonden in de golven hun naamloze dood. Nee, dat zeg ik niet helemaal goed; Hun namen waren bekend, maar de identificatie heeft niet meer plaats kunnen vinden, doordat hun lichamen kapotgeslagen werden tegen het ronddrijvende puin.

Daarover nadenkend; wat is het dan een groot voorrecht een begrafenis te kennen waarin de kist in de grond zakt. Waarin een lichaam ligt waar afscheid van genomen kon worden. Waarin er geen sprake is van onzekerheid. Waarin familie en vrienden weten: Hij/zij ging ons voor. Voor wie geconfronteerd is toen en nu met een overlijden waarbij er geen lichaam was, zal altijd een sprank hoop blijven kennen, al vervaagd deze met de jaren.

De storm is na die nacht voorbij gegaan. Toch… “De golven komen eraan!”

Een nieuwe storm stak op. Nee, geen storm met harde windstoten en golven die het land op rolden, maar een geestelijke storm. Een sterkere storm als die daarvoor.

Als een ramp zich voltrokken heeft, zijn er mensen die de mooie, maar ook de onmogelijke taak hebben de overledenen te bergen. Zij werden na die nacht nog weken geconfronteerd met lichamen en lichaamsonderdelen die geïdentificeerd moesten worden.

Voor wie wel eens de lucht van de dood geroken heeft, weet dat deze geur zeer indringend is. Diegene die de geur ruikt, heeft de behoefte zich te wassen, zich te schonen van het vuil. Toch was dat in februari 1953 een onmogelijkheid. De geur was alom vertegenwoordig. Waar het water verdween, deze geur verscheen.

Op de vloer van de kerken in het rampgebied lagen de zwarte lakens alom. Tussen de doden liepen echter de levenden. Zij deden het zware werk. Bij hen barstte een nieuwe storm los, een storm in de ziel. Zij liepen daar met de waaromvraag tussen de stoffelijke overschotten door, zij ademden de zware geur in. Zij hielden zich staande door af en toe een slok whisky te nemen, terwijl de beelden op hun netvliezen gebrand werden. Daar ontstonden trauma’s die ze nooit meer achter zich zouden laten.

Wat staan wij eigenlijk weinig stil bij hen die deze taak zichzelf toebedeeld zien. Wij denken aan de slachtoffers, wij denken aan de nabestaanden, maar hoe vaak denken wij aan de hulpverleners eromheen? Zien wij hun werk als vanzelfsprekend, of beseffen wij dat zij het werk doen wat niemand ooit zou willen doen?

“En toen werd het stil….”

Twee stormen hebben ons land overspoeld. En nu keert de stilte terug. Maar, wel een stilte die oorverdovend is.

Nooit zullen de stemmen van de slachtoffers van de watersnood meer gehoord worden. Mannen, vrouwen en kinderen… zij zwegen stil.

Velen van de hulpverleners ontwikkelden na die nacht trauma’s voor het leven. Ook bij hen werd het stil. De woorden om de verschrikkelijke beelden die zij gezien hadden te beschrijven, kwamen niet meer over hun lippen. De verhalen werden niet meer doorverteld. De watersnood was een gegeven en verdween in de geschiedboeken.

Nu 70 jaar na de ramp wordt er onderzoek gedaan. 70 jaar na de ramp klinkt de roep om de onbekende slachtoffers hun namen terug te geven. 70 jaar na de ramp durven enkele overlevenden hun verhalen te delen. U heeft ze in de verschillende media langs zien komen.

70 jaar na de ramp leven de Zeeuw en de Hollander rustig onder de zeespiegel, de Deltawerken zullen ons immers beschermen. Onze voorouders hebben hun leven weer opgebouwd en wij weten niet meer goed wat er 70 jaar geleden is gebeurd. Ons leven verloopt rustig op ons eigen plekje in het land wat altijd een gevecht heeft gevoerd tegen het water en nu internationaal vooroploopt als het gaat over watermanagement.

Maar al is het nu stil, denken wij er wel eens over na dat de storm weer op kan steken?

Martijn Kuijpers & Johannes R